Kết cấu nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ bao gồm những gì?

Kết cấu nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ chính là một trong những yếu tố quan trọng liên quan mật thiết đến tuổi đời của một căn nhà. Kết cấu có bền chặt, kiên cố thì nhà mới dùng được lâu không hay hỏng hóc, sửa sang ít. Vậy quý vị có biết hết về những bộ phận cấu thành nên kết cấu nhà gỗ hay không? Nếu chưa, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết này.

Video mẫu thiết kế nhà gỗ 5 gian kết hợp nhà ngang

Hệ thống cột trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền 

Hệ thống cột trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền có chức năng chịu nén, chịu lực chủ đạo của khối công trình. Đây cũng là yếu tố tiên quyết đặt nền móng cho sự vững chãi của khối công trình. 

Chất lượng của cột gỗ là ưu tiên hàng đầu trong căn nhà. Gia chủ thường lựa chọn những loại gỗ tốt nhất để làm cột, không sâu mọt, thẳng, chắn chắn. Các loại gỗ thường dùng để làm cột trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền là gỗ lim, gỗ gõ, gỗ mít,.. 

Có 4 loại cột chủ đạo trong nhà gỗ đó là: cột cái, cột con, cột hiên, cột hậu. 

• Cột cái: Cột cái là cột trụ chính trong nhà. Đây là cột có đường kính lớn nhất và chiều cao dài nhất so với 3 loại cột trên. Cột cái sẽ bố trí thành hàng ở chính giữa căn nhà gỗ cổ truyền. Trong kết cấu nhà gỗ cổ số lượng hàng cột sẽ tùy theo quy mô của căn nhà và thường có từ 1 đến 2 hàng cột chính. 

• Cột con: Cột con sẽ bố trí thành 2 hàng trước sau cột cái. Cột con có đường kính bé hơn cột cái và chiều cao cũng ngắn hơn cột cái. 

• Cột hiên: Là cột được bố trí tại khu vực hiên nhà đặt trước hàng cột con. Cột hiên sẽ có đường kính nhỏ hơn đường kính của hai loại cột trên. Chiều cao của cột hiên sẽ được làm là ngắn nhất.
• Cột hậu: Đây là loại cột được lắp tại vị trí sau các loại cột trên. Đường kính của cột hậu thường được làm bằng với đường kính của cột hiên. 

>Xem thêm: Các mẫu hoa văn nhà gỗ cổ được đục chạm nhiều trên nếp nhà gỗ Bắc Bộ

Xà trong kết cấu nhà gỗ

Trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền nói đến cột là nói đến xà. Nếu như cột là cấu kiện chịu lực nén, thì xà là cấu kiện chịu lực kéo. Xà chính là phần liên kết giữa các cột với nhau. Dựa vào vị trí của xà mà người ta phân chia thành 2 loại: xà nằm trong khung và xà nằm ở phía bên ngoài khung. 

Sau đây là chi tiết vị trí các loại xà trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền: 

• Xà thượng: Là loại xà liên kết các đỉnh cột cái lại với nhau. Chính vì lẽ này, xà thượng sẽ nằm song song với chiều dài của căn nhà.  
• Xà hạ: Cũng liên kết các cột cái lại với nhau giống như xà thượng là xà hạ. Nếu như xà thượng là liên kết các đỉnh cột thì xà hạ sẽ liên kết bên dưới đỉnh cột cái. Loại xà này cũng được làm song song với chiều dài của căn nhà gỗ. 
• Xà tử thượng: Trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền, loại xà tử thượng sẽ có nhiệm vụ liên các các cột con của khung nhà gỗ cổ truyền ở phía bên trên.

• Xà ngưỡng: Xà ngưỡng là có chức năng liên kết, đỡ lấy hệ thống cửa bức bàn. Xà có tác dụng nối các cột con ở vị trí ngưỡng cửa lại với nhau. 
• Xà hiên: Giống như tên gọi của mình, trong kết cấu nhà gỗ  xà hiên có chức năng liên kết các cột hiên của các khung lại với nhau tạo thành một hệ thống hiên vững chắc. 
• Thượng lương: Còn gọi là xà nóc được đặt vị trí trên đỉnh mái.

Hệ thống kẻ trong kết cấu nhà gỗ cổ Bắc Bộ 

Quan trọng không kém trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ là hệ thống kẻ. Các kẻ này truyền với nhau từ hiên lên đến nóc nhà chính vì thế nhà gỗ Bắc Bộ còn có một tên gọi khác là nhà gỗ kẻ truyền. Kẻ đối với nhà gỗ được coi là các dầm đơn đặt theo phương chéo của góc mái. 

Tùy vào vị trí và chức năng của từng loại kẻ khác nhau ta sẽ có những tên gọi khác nhau như: 

• Kẻ ngồi: Kẻ ngồi chính là cấu kiện giúp liên kết các cột con trong nằm trong bộ vì nhà gỗ. Kẻ ngồi sẽ nằm trên các quá giang và có kích thước ngắn. Hoa văn trên kẻ ngôi đục chạm đơn giản thường là các họa tiết lá lật, mây, sóng. 
• Kẻ hiên: Đối với loại kẻ hiên, nó có chức năng nối các cột con với cột hiên lại với nhau trong kết cấu nhà gỗ cổ. Kẻ hiên còn có tác dụng đỡ một phần mái của đầu cột hiên. 

• Kẻ lợn: Một tên gọi khá độc đáo đó là kẻ lợn. Đây chính là một cấu kiện khác quan trọng trong việc gia tăng sự vững chãi,  kiên cố cho khối công trình. So với các loại kẻ trên, kẻ lợn có kích thước ngắn nhất và thường để trơn không đục chạm hoa văn. 

>Xem thêm: Bộ sưu tập mẫu thiết kế nhà 3 gian miền Bắc đặc sắc và đậm chất thôn quê

Hệ thống rường trong kết cấu nhà gỗ 

Trong hệ thống kết cấu nhà gỗ thì rường sẽ phân ra thành các loại như sau: 

• Con rường hoặc chồng rường: Đây là những đoạn gối đỡ mái được đặt chồng lên nhau. Chính vì vậy nó còn có tên gọi khác là chồng rường. Chiều dài của những con rường sẽ ngắn dần theo chiều vát của mái tạo thành một hệ thống như hình tam giác vuông rất đẹp mắt. Những con rường ở phía bên trên gần nóc hơn thì sẽ có chiều dài ngắn hơn. Những con rường ở phía bên dưới sẽ có chiều dài dài hơn. Rường thường xuất hiện ở khu vực hiên và ở vì nóc. Con rường vì nóc sẽ được nằm chồng lên câu đầu. 

• Rường bụng lợn: Đây là loại rường nằm ở vị trí trên cùng có nhiệm vụ đỡ lấy xà nóc hay còn gọi là thượng lương. Phía dưới cấu kiện rường bụng lợn và nằm giữa hai trụ trốn là ván lá đề. Cấu kiện này thường được dùng trong trang trí nhà gỗ với những họa tiết điêu khắc thanh mảnh, mềm mại, đẹp mắt. 
• Rường cụt: Đây là loại rường nằm ở vì nách (giữa cột cái và cột con). Rường cụt sẽ nằm chồng lên trên xà nách và đỡ hoành. Cũng giống như chồng rường ở vị trí hiện, độ dài của rường cụt sẽ ngắn dần khi càng lên trên cao. 

Kết cấu mái trong căn nhà gỗ cổ truyền 

Kết cấu nhà gỗ cổ truyền để hoàn chỉnh cần hệ thống cấu kiện phần mái bao gồm: 

• Hệ thống hoành: Đây chính là các dầm chính đỡ mái nằm dọc so với chiều dài của nhà gỗ. Hoành có kích thước to hay bé sẽ phụ thuộc vào độ rộng hay hẹp của gian lòng nhà. 
• Rui: Nếu hoành là hệ thống các dầm chính thì rui chính là hệ thống các dầm phụ trung gian. Rui sẽ được đặt dọc theo chiều dốc của mái nhà và nằm vuông góc với hoành. Rui sẽ được đặt lên trên và nằm gối lên hoành. 
• Mè: Đây là một hệ thống các dầm phụ nhỏ được đặt vuông góc với rui. Trong kết cấu nhà gỗ thuộc phần mái, mè nằm song song với hoành và được gối lên rui. 

• Gạch màn: Đây là một loại gạch được làm từ đất nung. Gạch màn có tác dụng đỡ ngói. Đồng thời công dụng của loại gạch này là tạo độ phẳng cho mái. Ngoài ra, sử dụng gạch màn trong ngôi nhà cổ truyền có giúp cho không gian không bị nóng và bị dột khi mưa xuống. Gạch màn được lát trực tiếp lên trên lớp mè. 
• Ngói ta truyền thống: Loại ngói này rất được ưa chuộng trong những căn nhà gỗ cổ truyền. Loại ngói này được dùng lợp trên lớp gạch màn. Điểm đặc biệt của chúng là khi sử dụng trong thời gian dài sẽ mọc rêu phong tạo vẻ đẹp cổ kính cho căn nhà gỗ cổ truyền. Hiện nay ngoài ngói ta truyền thống nhiều nhà còn sử dụng loại ngói công nghiệp sản xuất hàng loạt. 

Một số cấu kiện độc đáo khác trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền

>Xem thêm: Thiết kế và xây bình phong trước nhà gỗ cổ truyền có ý nghĩa gì?

Then co: Để làm nên một bộ khung nhà chắc chắn bên cạnh những cấu kiện lớn như: cột, xà, bẩy,… thì còn có một số cấu kiện nhỏ như then co. Then có là cấu kiện nằm trong phần mái hiên của những căn nhà cổ truyền Bắc Bộ. Trong kết cấu nhà gỗ cổ truyền, then co các tác dụng giằng dạ tàu lại với nhau. Mỗi gian nhà sẽ có 2 then co. Nhà 3 gian có 6 then co, nhà 5 gian có 10 then co. 

Bức nách: Đây là một trong những cấu kiện không thể thiếu trong hệ thống kết cấu nhà. Bức nách nằm tại vị trí giữa cột cái và cột con được làm rất nổi bật. Trên bức nách có đục chạm những hoa văn vô cùng tinh tế, đặc sắc như: hoa đào, cây mai, con chim,… gia tăng giá trị thẩm mỹ cho khối công trình. 

Đố vỏ măng: Đố vỏ măng là cấu kiện tạo nên một điểm nhấn độc đáo cho phần bức thuận của căn nhà gỗ. Đố vỏ măng có vị trí nằm trên xà long, giữa 2 cột cái của vì độc nhà. Đố vỏ măng được làm với những thanh dọc chạy dọc chiều cao của nhà, đục chạm đơn giản nhưng lại mang nhiều giá trị thẩm mỹ cao. 

Câu đầu: Câu đầu là dầm ngang chính đặt tại vị trí trên cùng và gác lên cột cái. Câu đầu có nhiệm vụ khóa các đầu trên của các cột cái trong khung. Trên câu đầu thường được trang trí bằng các hoa văn tinh xảo, đi kèm với đó là phần chữ viết theo kiểu Hán Nôm có ý nghĩa trừ tà ma, cầu cho cuộc sống tốt lành, may mắn. 

Liên hệ đơn vị uy tín chuyên thiết kế nhà gỗ cổ truyền

Kiến trúc Phúc Lộc là một đơn vị chuyên thiết kế các công trình nhà gỗ cổ truyền. Như: nhà gỗ 3 gian, nhà gỗ 5 gian, nhà thờ từ đường, nhà gỗ sân vườn…Với nhiều năm kinh nghiệm trong nghề và nghiên cứu kiến trúc cổ truyền.

Chúng tôi luôn đảm bảo từng chi tiết thiết kế sẽ mang lại những giá trị tinh thần. Cũng như thể hiện đúng nét kiến trúc cổ truyền của Bắc Bộ.

Được thừa hưởng tinh hoa kiến trúc từ các nghệ nhân làm nhà gỗ tại làng nghề Chàng Sơn, huyện Thạch Thất Hà Nội.

Trải qua nhiều năm nghiên cứu về kiến trúc nhà Bắc Bộ. Đến nay kiến trúc Phúc Lộc đã thiết kế nhiều công trình trên cả nước. Trong số đó rất nhiều công trình đã được thi công trên thực tế. Điển hình như: Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Nghệ An…

Ngoài việc thiết kế, thì chúng tôi còn có cơ sở trực tiếp sản xuất. Đông thời thi công trọn gói công trình. Mang tên thương hiệu là nhà gỗ Phúc Lộc.

Nhà Gỗ Phúc Lộc là một trong những xưởng gỗ giữ gìn được nghề làm nhà gỗ kẻ truyền. Được thành lập và đi lên dưới sự quản lý của chuyên gia nhà gỗ Nguyễn Huy Khiêm. Cùng đội ngũ các bác thợ lâu năm, giàu kinh nghiệm trong làng Chàng Sơn.

Vậy là trong bài viết hôm nay, chúng ta đã hiểu rõ về kết cấu nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ. Kỹ thuật dựng nhà gỗ được coi là đỉnh cao trong nghệ thuật dựng nhà của ông cha ta. Ngôi nhà được làm hoàn toàn dưới hệ thống lắp dựng giản lược nhưng lại có một kết cấu bền chắc đến hàng trăm năm.

Thông tin về kiến trúc Phúc Lộc

Hotline: 0936.247.222

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

 

Video mẫu thiết kế nhà 3 gian trong quần thể sân vườn 

>Tham khảo những video hay về kiến trúc nhà cổ truyền

>Tham khảo những dự án thiết kế đẹp mắt

>Tham khảo: Kiến Trúc Phúc Lộc