Bàn thờ miền Bắc không chỉ là nơi thờ cúng tổ tiên mà còn là không gian linh thiêng, gìn giữ nếp sống truyền thống và đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Bài viết dưới đây sẽ giúp quý vị hiểu rõ cách bày trí bàn thờ sao cho chuẩn mực, trang nghiêm và đón tài lộc.
Video nhà gỗ 3 gian lim Lào kết hợp nhà ngang cao tầng
Nội dung chính
Nguyên tắc cơ bản khi bố trí bàn thờ miền Bắc
Bàn thờ không chỉ là không gian tâm linh mà còn là biểu tượng thiêng liêng của nếp nhà, của truyền thống “uống nước nhớ nguồn”. Bởi thế, cách bố trí bàn thờ gia tiên luôn cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Vị trí đặt bàn thờ
Một nguyên tắc bất di bất dịch trong cách đặt bàn thờ miền Bắc là phải chọn được nơi cao ráo, tĩnh lặng, tránh xa các không gian sinh hoạt ồn ào như phòng khách, bếp hay nhà vệ sinh.
Vị trí lý tưởng nhất là gian giữa (còn gọi là gian chính) trong những ngôi nhà gỗ truyền thống, nơi trang trọng nhất của căn nhà. Một lưu ý quan trọng gia chủ cần lưu ý là phía sau bàn thờ phải là bức tường vững chãi, không có lối đi hoặc cửa sổ. Điều này nhằm tạo thế “tựa sơn”, tức có điểm tựa chắc chắn, mang ý nghĩa ổn định và bền vững cho gia đạo.
Hướng bàn thờ
Ở miền Bắc, việc xem hướng bàn thờ thường căn cứ vào mệnh của gia chủ và các nguyên tắc truyền thống như “tọa cát hướng cát”, tức bàn thờ đặt ở vị trí tốt và quay về hướng tốt.
Một số hướng thường được nhiều gia đình chọn gồm:
- Hướng Đông và Đông Nam: mang lại sinh khí, biểu trưng cho sự phát triển và hưng thịnh.
- Hướng Nam: tượng trưng cho danh tiếng và sự nghiệp.
- Hướng Bắc: phù hợp với gia chủ mệnh Thủy, mang lại sự hanh thông.
Gia chủ cũng nên tránh những hướng xấu như Tây, Tây Nam, Đông Bắc hoặc đối diện nhà vệ sinh, bếp hoặc cầu thang. Bởi đây là những vị trí “hung” trong phong thủy, dễ gây xáo trộn trường khí và ảnh hưởng đến vận mệnh con cháu.
Các vật phẩm phải có trên bàn thờ gia tiên miền Bắc
Mỗi vật phẩm đặt lên bàn thờ miền Bắc đều mang một ý nghĩa sâu sắc, được cân nhắc lựa chọn kỹ lưỡng với mong muốn thể hiện sự tôn kính và hiếu đạo trọn vẹn.
Bát hương
Bát hương là trung tâm của bàn thờ, nơi trú ngụ của linh hồn tổ tiên theo quan niệm dân gian. Trong các gia đình miền Bắc, thường sử dụng từ 1 đến 3 bát hương, đặt chính giữa bàn thờ, thứ tự sắp xếp như sau:
- Bát hương giữa thờ thần linh.
- Bát hương bên trái thờ gia tiên nội tộc.
- Bát hương bên phải thờ bà cô ông mãnh, những người mất trẻ chưa lập gia đình.
Bài vị và ngai thờ
Bài vị là tấm thẻ gỗ hoặc giấy ghi tên tổ tiên, đặt trong khám thờ hoặc ngai thờ. Ở miền Bắc, khám thờ thường đặt sát tường, phía sau bát hương, tạo thế “hậu chẩm vững chãi”. Ngai thờ có thể được sơn son thếp vàng, là biểu tượng cho ngôi vị và sự tôn nghiêm của người được thờ.
Bài vị phải luôn hướng ra phía trước, tránh quay vào tường hoặc bị che khuất. Nếu có nhiều bài vị, cần sắp xếp theo thứ tự vai vế, cao thấp rõ ràng để thể hiện sự tôn ti trong gia phả.
Lư hương, đèn dầu, nến
Lư hương là vật phẩm thường đặt ngay trước bát hương, dùng để đốt trầm vào những dịp lễ tết, giỗ chạp. Hai bên lư hương thường đặt đèn dầu hoặc nến, biểu tượng cho ánh sáng soi đường, cho sự ấm cúng của nếp nhà.
Nhiều gia đình sử dụng đèn thái cực đặt ở giữa, ngay dưới khám thờ, vừa mang tính phong thủy vừa duy trì sự linh thiêng thường trực cho không gian thờ tự.
Hoa tươi và mâm ngũ quả
Trên bàn thờ miền Bắc, hoa tươi thường được chọn là hoa cúc vàng, hoa huệ trắng, hoa lay ơn. Mâm ngũ quả thường có chuối, bưởi, cam, quýt và hồng hoặc lựu, mỗi loại mang một ước nguyện: đủ đầy, sum vầy, phát tài phát lộc.
Theo nguyên tắc xếp đặt truyền thống: lọ hoa đặt bên trái (tính theo hướng từ bàn thờ nhìn ra), mâm ngũ quả đặt bên phải, hài hòa theo quan niệm “Đông bình – Tây quả” để đảm bảo sự cân bằng phong thủy.
Cách sắp xếp các vật phẩm trên bàn thờ
Mỗi vật phẩm đều mang một ý nghĩa riêng, khi sắp xếp cần tuân theo thứ tự, nguyên tắc rõ ràng để thể hiện lòng thành kính và giữ gìn sự linh thiêng vốn có.
Sắp xếp theo tầng lớp
Trong quan niệm thờ tự của người Bắc, có sự phân biệt rất rõ ràng giữa “trên thờ thần, dưới thờ tổ tiên”. Bố cục bàn thờ vì thế cũng được sắp đặt theo tầng lớp thứ bậc rõ ràng, thể hiện sự tôn ti trật tự.
- Lớp cao nhất: thường là ngai thờ hoặc khám thờ, bên trong đặt bài vị tổ tiên hoặc thần linh, tượng trưng cho vị trí tối cao.
- Lớp giữa: đặt bát hương là trung tâm linh khí, có thể từ 1 đến 3 bát tùy theo phong tục từng gia đình.
- Lớp thấp hơn phía trước: bày lư hương, chân nến, đèn dầu hoặc đèn thái cực, tạo ánh sáng và hương thơm dẫn khí.
- Hai bên: đặt lọ hoa và mâm ngũ quả, tuân thủ quy tắc “Đông bình – Tây quả”.
- Lớp ngoài cùng: dành cho đĩa trầu cau, chén rượu, đĩa bánh hoặc đồ lễ trong dịp cúng lễ, giỗ chạp.
Nguyên tắc đối xứng và cân bằng
Một bàn thờ miền Bắc đẹp không cần quá cầu kỳ, nhưng nhất định phải gọn gàng, ngăn nắp và cân đối.
- Hai bên lọ hoa – mâm quả, hoặc đôi chân nến cần đặt cân bằng, tạo cảm giác hài hòa, thanh tịnh.
- Không nên để một bên cao, một bên thấp, hoặc đặt nghiêng lệch vì dễ tạo cảm giác xô lệch, ảnh hưởng đến phong thủy gia đình.
Những điều cần tránh khi bố trí bàn thờ
Bên cạnh những nguyên tắc “nên làm”, người miền Bắc cũng rất coi trọng những điều tuyệt đối kiêng kỵ khi lập và bài trí bàn thờ.
- Không đặt bàn thờ sát nhà vệ sinh, nhà tắm: Đây là điều cấm kỵ trong cả phong thủy và quan niệm dân gian, vì cho rằng những nơi này mang tính “ô uế”, không phù hợp với sự thanh tịnh của không gian thờ tự.
- Không đặt bàn thờ dưới xà ngang hoặc gầm cầu thang: Dưới góc độ phong thủy, xà ngang đè nén bàn thờ sẽ ảnh hưởng đến tài vận, sức khỏe, công danh của gia chủ.
- Không đặt vật dụng linh tinh lên bàn thờ: Bàn thờ chỉ nên có những vật phẩm phục vụ việc cúng lễ, không nên để đồ đạc khác như tiền bạc, sách vở, chìa khóa… làm mất đi sự tôn nghiêm.
Bàn thờ miền Bắc thể hiện rõ nếp sống trọng lễ nghĩa, uống nước nhớ nguồn của người Việt. Việc lựa chọn vị trí, hướng đặt, cũng như sắp xếp các vật phẩm thờ cúng trên bàn thờ đều cần tuân thủ những nguyên tắc truyền thống kết hợp với yếu tố phong thủy. Hy vọng qua bài viết này, bạn quý vị đã có thêm những kiến thức hữu ích và có thể tự tin bố trí bàn thờ gia tiên miền Bắc một cách đúng chuẩn.
Thông tin về kiến trúc Phúc Lộc
Hotline: 0936.247.222
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo: những video hay về kiến trúc nhà cổ truyền
>Tham khảo: những dự án thiết kế đẹp mắt
>Tham khảo: Kiến Trúc Phúc Lộc
